Συνεχίζω την αναφορά μου στους κατ΄εμένα πραγματικά ενεργούς πολίτες, παρουσιάζοντας την αντίδραση μιας κοινωνίας πολιτών με διαφορετικά χαρακτηριστικά σε σχέση με τα δικά μας παραδείγματα.
Οι γονείς λοιπόν του δημόσιου δημοτικού σχολείου στο Λος Ολίβος, στα περίχωρα της Μαδρίτης, αντιμετώπισαν την κατάσταση που περιέγραψα στο προηγούμενο σημείωμα. Παρέλειψα να συμπληρώσω ένα δεδομένο. Την ίδρυση δύο νέων δημόσιων σχολείων στην περιοχή.
Η οργάνωση γονέων του σχολείου ζήτησε τα παιδιά αυτά να μοιραστούν και στα δύο νέα δημόσια σχολεία που εγκαινιάστηκαν εφέτος, ώστε να μην μετατραπεί το παλιό σχολείο σε "γκέτο" παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες.
Το επιχείρημά τους είναι ότι δεν είναι δίκαιο στα δύο νέα σχολεία να φοιτούν μόνο καλοί μαθητές και στο παλιό, η πλειονότητα των παιδιών να επαναλαμβάνει τις τάξεις. Οι γονείς δηλαδή θέλουν ανοιχτά σχολεία, τα οποία να δέχονται μαθητές διαφορετικών επιδόσεων. Οι δημοτικές αρχές της Μαδρίτης δεσμεύτηκαν να επιλύσουν το πρόβλημα.
Έχω την πεποίθηση ότι σε ανάλογη δική μας περίπτωση δεν θα υπήρχε κανένα πρόβλημα στη δημιουργία ενός υποβαθμισμένου σχολείου για τσιγγάνους και μετανάστες, αρκεί τα δικά μας παιδιά να απολαμβάνουν μια εκπαίδευση αντίστοιχη των ικανοτήτων που πιστεύουμε ότι διαθέτουν.
Δεν πιστεύω ότι το ισπανικό παράδειγμα αποκλείει την εκδήλωση συμπεριφορών τύπου Αναγεννήσεως και Σταυρούπολης. Όμως είναι απολύτως ενδεικτικό μιας παιδείας που καταφέρνει να εκφραστεί με θαυμαστά αποτελέσματα για το σύνολο των πολιτών και ιδιαίτερα για όσους έχουν την ανάγκη μας. Η ατομοκεντρική, εγωπαθής, συμφεροντολογική στάση των ομάδων που κάθε φορά αναφύονται με αφορμή ένα ζήτημα καίριας γι' αυτούς σημασίας αποτελεί έκφραση έλλειψης όχι μόνο παιδείας, αλλά πολύ περισσότερο ανθρωπιάς και αλληλεγγύης.
Θα επανέρθω...
13 σχόλια:
Με ενοχλεί αφόρητα η ηρωοποίηση κάποιων επιλεγμένων δράσεων κάποιων κοινωνικών ομάδων του εξωτερικού και η καταδίκη επιλεγμένων δράσεων ανάλογων ομάδων του εσωτερικού σε παρόμοιες περιπτώσεις.
Ταυτόχρονα, θεωρώ ότι στη μελέτη σου των συμπεριφορών αγνοήθηκε επιδεικτικά ο συσχετισμός των κοινωνικών ομάδων και των συμπεριφορών τους με τη φερεγγυότητα και τη δράση της οργανωμένης πολιτείας.
Αν η Πολιτεία πάσχει μονίμως από βαρηκοΐα, τότε οι κοινωνικές ομάδες είναι αναγκασμένες να δράσουν αυτοβούλως, προτάσσοντας το ατομικό τους συμφέρον, διότι αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος επιβίωσης.
Αν η Πολιτεία πραγματώνει το ρόλο της, που συνίσταται στην άμβλυνση των κοινωνικών αντιθέσεων και στην άμεση επίλυση εκείνων των προβλημάτων που οξύνουν τις κοινωνικές αντιθέσεις, τότε είναι ευνόητο ότι οι πολίτες, εθισμένοι όντες στην ευδόκιμη λειτουργία μιας τέτοιας πολιτείας, θα ζητήσουν την καλύτερη κοινωνικά λύση από την Πολιτεία.
Δυστυχώς, αγαπημένε μου Ευθύμη, οι Έλληνες ποτέ στα τελευταία χίλια χρόνια της Ιστορίας τους δεν έτυχαν μιας τέτοιας Πολιτείας. Γνωρίζοντας τη μοίρα τους (εννοώ την πολιτική μοίρα τους) λειτουργούσαν με μοναδικό κριτήριο το ιδιωτικό συμφέρον.
Κλασικό παράδειγμα τέτοιου ήρωα είναι ο Καραγκιόζης· Είναι εξαιρετικά λυπηρό, αλλά είναι αληθινό, να υπάρχει ένας λαός -εμείς- που έχει ως εθνικό ήρωα έναν κατεργάρη, απατεώνα, αχρείο ηθικά. Σύγκρινε τα χαρακτηριστικά του Καραγκιόζη με τα χαρακτηριστικά ενός Αθηναίου, έτσι όπως τα διατυπώνει ο Περικλής, για παράδειγμα, στον Επιτάφιο.
Υπάρχει καμιά σχέση; Φυσικά, ΟΧΙ.
Γιατί;
Μα ήδη στο εξήγησα.
Ποια δράση περιμένεις, λοιπόν, από ανθρώπους που βιώνουν καθημερινά τον εξευτελισμό από την Πολιτεία, την αδιαφορία της, τον εμπαιγμό;
Λες ότι αυτοί οι άνθρωποι θα καταφύγουν στην εξουσία, για να τους βοηθήσει ή θα χρησιμοποιήσουν το μόνο δρόμο που ξέρουν;
Ο πολιτισμός μιας κοινωνίας δε δημιουργείται από κάτω προς τα πάνω, αλλά από πάνω προς τα κάτω.
Αυτό το ξέρεις καλά, όχι για κανένα άλλο λόγο, αλλά γιατί είσαι καθηγητής. Δέκα καθηγητές να μπουν σε ένα τμήμα, δέκα διαφορετικές συμπεριφορές θα έχει το τμήμα. Τι γίνεται σ' αυτήν την περίπτωση; Η διαφορετική συμπεριφορά των μαθητών εξαρτάται από τους ίδιους τους μαθητές, είναι, δηλαδή, προϊόν ώριμης σκέψης ή καθορίζεται από τη συμπεριφορά του καθηγητή (Πολιτείας);
Αυτά για το blog. Τα υπόλοιπα ...
Έχω την αίσθηση ότι δεν ηρωοποίησα τη συγκεκριμένη συμπεριφορά. Απλά την επέλεξα ως αντιπροσωπευτική μιας επιθυμητής για μένα συμπεριφοράς και πολύ περισσότερο δράσης μιας οργανωμένης ομάδας πολιτών. Θα μπορούσα επίσης να αναφέρω την απόκρυψη από Γερμανούς δασκαλους παιδιών που φοιτούσαν σε Γερμανικά σχολεία, χωρίς να έχουν το νόμιμο δικαίωμα, λόγω υπηκοότητας.
Πιστεύω ότι ιδιαίτερα σε μια ανοργάνωτη Πολιτεία η οποία δεν εξασψαλίζει την εύρυθμη λειτουργία του κοινωνικού συνόλου απαιτείται η δράση πολιτών με κίνητρο και αφετηρία το συνάνθρωπο. Τι να τους κάνω τους ενεργούς πολίτες σε συνθήκη Σκανδιναβικής Δημοκρατίας...
Και ως πότε θα έχουμε ως άλλοθι το χαμηλό πολιτισμικό επίπεδο για το οποίο φυσικά ευθύνεται μόνο η απρόσωπη Πολιτεία και όχι ο καθένας απο μας.
Η πολιτεία φυσικά και ευθύνεται για το χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο, όχι για το έλλειμα παιδείας και ανθρωπισμού.Οχι αποκλειστικά.
Θα συνεχίσω...
Σαφώς και ευθύνεται αποκλειστικά και μόνο η Πολιτεία για το ήθος και τη συμπεριφορά των ανθρώπων-πολιτών.
Σύγκρινε τις παρακάτω σκηνές:
1η σκηνή.
Οι πολίτες περιμένουν στη στάση το λεωφορείο, το οποίο, όπως πάντα, έχει καθυστερήσει πάνω από μισή ώρα. Ο κόσμος, κουρασμένος μετά από τη δουλειά, έχει αγανακτήσει για άλλη μια φορά. Η δυσθυμία είναι φανερή. Οι πάντες βρίζουν. Σε κάποια στιμγή το λεωφορείο φτάνει. Οι πολίτες, καταμετρώντας με το μάτι τους το μεγάλο πλήθος, ξέρουν ότι δε θα εξασφαλίσουν μια θέση καθημένου στο λεωφορείο. Τι κάνουν; Μα φυσικά, σπρώχνουν ο ένας τον άλλο ποιος θα πρωτομπεί.
2η σκηνή. Στο μετρό της Αθήνας. Οι πολίτες ξέρουν ότι το μετρό καθημερινά έρχεται στη στάση που περιμένουν με ακρίβεια δευτερολέπτου. Επικρατεί ησυχία. Κανείς δεν είναι αγανακτισμένος. Απλώς συζητούν περιμένοντας. Το μετρό φτάνει, επιβιβάζονται ήσυχα και ωραία. Όλοι ξέρουν ότι ίσως βρουν κάποια θέση να καθίσουν. Κανείς όμως δε σπρώχνει τον άλλο, για να μπει πρώτος.
Πώς εξηγούνται αυτές οι δύο διαφορετικές συμπεριφορές;
Πρόσθεσε ακόμη το γεγονός ότι στο χώρο του μετρό κανείς, εκτός φυσικά των ελαχίστων εξαιρέσεων, δεν καπνίζει ή δεν πετάει κάτω σκουπίδια; Γιατί; Γιατί τα πετάει στους δρόμους της υπόλοιπης Αθήνας; Γιατί ο ίδιος πολίτης συμπεριφέται διαφορετικά στο μετρό και διαφορετικά στο δρόμο;
Είναι προφανές. Σέβεσαι αυτούς που σε σέβονται. Υπακούς, όταν ξέρεις ότι υπάρχει ποινή. Όταν πρωτολειτούργησε το μετρό ήταν γεμάτο από σεκιουριτάδες, οι οποίοι σε τσιμπούσαν μόλις παρανομούσες. Μάλιστα, οι εφημερίδες της εποχής καταδίκαζαν τους τόσους σεκιουριτάδες. Τώρα, οι σεκιουριτάδες λιγόστεψαν, Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΕΜΕΙΝΕ.
Οι Γερμανοί, οι Ελβετοί, οι Ισπανοί και οι όποιοι άλλοι, συμπεριφέρονται "πολιτισμένα", γιατί έχουν πληρώσει δεκάδες φορές την απολίτιστη συμπεριφορά.
Πόσες φορές πλήρωσες όταν παραβίαζες με το αυτοκίνητό σου το κόκκινο φανάρι; Εγώ, καμιά.
Νομίζεις πως αν πλήρωνα μία φορά τα 750 ευρώ, που είναι το πρόστιμο, θα το ξαναπαραβίαζα σ'όλη μου τη ζωή; Αν έστω το έκανα και το ξαναπλήρωνα θα το παραβίαζα άλλη φορά; Φυσικά, όχι.
Ποιος, λοιπόν, διαμορφώνει τη συμπεριφορά του πολίτη;
Κατά την άποψή μου, πρώτα ο νόμος κι ύστερα η τήρηση του νόμου.
Διάβαζε σχετικά Ρήγα Φερραίο, διάβαζε Μοντεσκιέ, το Πνεύμα των Νόμων, διάβαζε Ρουσό, Αιμίλιος ή Κοινωνικό Συμβόλαιο, κ.λ.π.
Λέει ο Αριστοτέλης στα Ηθικά Νικομάχεια: 1103α30-1103β5
ὰς δ’ ἀρετὰς λαμβάνομεν ἐνεργήσαντες πρότερον,
ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν· ἃ γὰρ δεῖ μαθόντας
ποιεῖν, ταῦτα ποιοῦντες μανθάνομεν, οἷον οἰκοδομοῦντες οἰκο-
δόμοι γίνονται καὶ κιθαρίζοντες κιθαρισταί· οὕτω δὲ καὶ τὰ
[1103b] μὲν δίκαια πράττοντες δίκαιοι γινόμεθα, τὰ δὲ σώφρονα
σώφρονες, τὰ δ’ ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι. μαρτυρεῖ δὲ καὶ τὸ γινό-
μενον ἐν ταῖς πόλεσιν· οἱ γὰρ νομοθέται τοὺς πολίτας ἐθί-
ζοντες ποιοῦσιν ἀγαθούς, καὶ τὸ μὲν βούλημα παντὸς νομο-
(5) θέτου τοῦτ’ ἐστίν, ὅσοι δὲ μὴ εὖ αὐτὸ ποιοῦσιν ἁμαρτάνουσιν,
καὶ διαφέρει τούτῳ πολιτεία πολιτείας ἀγαθὴ φαύλης.
Δεν πρόκειται ασφαλώς να αμφισβητήσω τον Αριστοτέλη, τον Ρήγα Φεραίο, τον Μοντεσκιέ και πολύ περισσότερο τον Παπαθανασίου!
Εξακολουθώ όμως να πιστεύω στο αυτεξούσιο ενός πολίτη και όχι ενός ιδιώτη, ενός ανθρώπου που διαμορφώνει την προσωπικότητά του όντας ενεργός στην εκκλησία του δήμου της εποχής του. Δεν αντιλαμβάνομαι, γιατί δε δέχεσια την ατομική ευθύνη, όταν η ιστορία βρίθει παραδειγμάτων ανθρώπων και κοινωνιών που βρήκαν το δρόμο τους σε πείσμα των νόμων και των αρχόντων που τους συνέταξαν.
Απο την άλλη δεν θεωρώ πως είναι αναπόδραστη πραγματικότητα η αγένεια και ο ωχαδελφισμός στα λεωφορεία του ΟΑΣΘ, επειδή είναι αυτά που είναι. Αν είχες δίκιο, που δεν έχεις, τότε θα ανεβαίναμε με όπλα αντί εισιτήρια.
Δε θεωρείς την αγένεια και τον ωχαδερφισμό ως αναπόδραστη πραγματικότητα της ποιότητας των αστικών συ-γκοινωνιών ούτε όμως απέρριψες το επιχείρημα σχετικά με τη συμπεριφορά των Αθηναίων στο μετρό.
Έχεις, βέβαια, κάθε δικαίωμα να πιστεύεις στο αυτεξούσιο του πολίτη. Θα ήθελα να συμφωνήσω κι εγώ, αλλά δεν μπορώ, γιατί αυτό θα σημαίνει τα εξής:
Το ότι το σχολείο σήμερα είναι ταξικό, δεν οφείλεται στην πολιτική των κυβερνήσεων, αλλά στην έλλειψη καλ-λιέργειας ή ωριμότητας των γονέων!
Το ότι οι γονείς αναγκάζονται να δουλεύουν από το πρωί μέχρι το βράδυ για να τα φέρουν βόλτα, χωρίς να έ-χουν τον ελάχιστο χρόνο για να τον αφιερώσουν στα παιδιά τους, δεν οφείλεται στην ταξική κοινωνία και στην πολιτική που την έχει επιβάλει, αλλά στην ανωριμότητα των γονιών!
Το ότι στην Ελλάδα οι νόμοι ψηφίζονται για να μην τηρούνται, δεν είναι ευθύνη της Πολιτείας, αλλά των ανώρι-μων πολιτών!
Το ότι ο καθένας κάνει ό,τι θέλει, γιατί ξέρει ότι δεν πρόκειται ποτέ να τιμωρηθεί, δεν είναι ευθύνη της Πολιτείας, αλλά των ανώριμων πολιτών!
Το ότι όλη η Ελλάδα από τον Έβρο ως την Κρήτη είναι γεμάτη με κακόγουστες, πανομοιότυπες πολυκατοικίες, επειδή η πολιτεία δε διαφύλαξε και δεν προασπίστηκε την αρχιτεκτονική παράδοση κάθε τόπου και δεν επέβαλε ως απαραίτητη την υπογραφή αρχιτέκτονα και δεν απαίτησε το ελάχιστο στην όψη κάθε κτηρίου, δεν είναι ευθύ-νη της Πολιτείας, αλλά των ανώριμων πολιτών!
Το ότι ο νομάρχης μπορεί να κυκλοφορεί με μηχανάκι χωρίς κράνος και φυσικά να μην του έχει κόψει κανείς τροχονόμος μια κλήση είναι αποτέλεσμα των ανωριμότητας των πολιτών.
Πρόσφατα διάβαζα για μια πρώην υπουργό στη Γερμανία, η οποία επειδή δεν ξαναεκλέχτηκε και επειδή δεν μπο-ρούσε να βρει δουλειά λόγω ηλικίας, παρόλα τα πτυχία της, αναγκάστηκε να ανοίξει μια εταιρεία καθαριότητας και να καθαρίζει σκάλες. Πες μου ένα ανάλογο παράδειγμα υπουργού στην Ελλάδα.
Λυπάμαι, αλλά είμαι αναγκασμένος να σου πω ό,τι είπε ο Μαρξ για τη διαλεκτική του Hegel. Βλέπεις τον κόσμο ανάποδα, έχεις το κεφάλι κάτω και τα πόδια πάνω. Καιρός είναι να βάλεις τα πράγματα στη σωστή τους θέση. Με άλλα λόγια, κινείσαι κυρίως στο χώρο του ιδεαλισμού και πολύ φοβάμαι ότι σύντομα θα σε δούμε να υπερασπίζε-σαι και το Ευφυές Σχέδιο! ☺
Συμφωνώ σε όλα όσα έγραψες και άλλωστε τα υποστηρίζω εδώ και καιρό ενεργά σε όλες τις δραστηριότητές μου, όπως ίσως γνωρίζεις. Παραποιείς τα γραφόμενά μου. Δεν έγραψα πουθενά ότι η πολιτεία, η ταξική πολιτεία, οι θεσμοί της και οι εκφραστές της είναι άμοιροι ευθυνών για την πραγματικότητα που βιώνουμε. Απεναντίας θεωρώ όπως και εσύ πως αυτοί που σχεδιάζουν και αποφασίζουν ερήμην των πολιτών εκπροσωπούν κυρίαρχα τα συμφέροντα της τάξης τους και του εαυτού τους. Προσέθεσα μόνο ότι και ο πολίτης, ο καθένας απο μας έχει κι' αυτός το μερίδιο ευθύνης που του αναλογεί. Δεν αντιλαμβάνομαι ειλικρινά τη λαϊκίστικη και εξόχως φασιστική αντίληψη περί έλλειψης οποιασδήποτε ευθύνης:
1. Των γαίδουριών που κλείνουν με το αυτοκίνητό τους τη ράμπα κίνησης των ΑΜΕΑ.
2. Των κουτοπόνηρων κάθε εποχής που βολεύονται γλείφοντας και προσκυνώντας κατουρημένες ποδιές.
3. Των βολεψάκηδων που επιπλέουν ανεξαρτήτως εξουσίας με την καραγκιοζίστικη λογική
Θα μπορούσα να συνεχίσω αλλά καταλαβαίνω. Σου είναι αδύνατο να παραδεχθείς την ύπαρξη μιας ελπίδας να αποτινάξουμε από τη συλλογική αμς συνείδηση τη ραγιάδικη νοοτροπία και να διεκδικήσουμε δυναμικά, ενεργά, συλλογικά τα δικαιώματα που μας αναλογούν ως πολίτες και όχι ως παθητικά, άβουλα, μεμψίμοιρα, μοιρολατρικά, δειλά, συμφεροντολόγα όντα.
Πάντα θα υπάρχει το άλλοθι μιας εξουσίας την οποία φυσικά εξόχως νομιμοποιούμε με την άφρονη επιχειρηματολογία περί μηδενικής(το ξαναγράφω : μηδενικής) ευθύνης του ατόμου.
Είναι το άλλοθι για να μην πράξουμε τιποτα.
"Το μερίδιο ευθύνης που αναλογεί στον κάθε πολίτη" λες.
Συμφωνούμε όλοι ότι σε κάθε πολίτη αναλογεί ένα μερίδιο ευθύνης.
Εκείνο που εννοείς να μην καταλάβεις είναι η ευθύνη της Πολιτείας απέναντι στον πολίτη· ότι ο ρόλος της Πολιτείας συνίσταται στο να συνειδητοποιήσει και να αναλάβει (ο πολίτης) το μερίδιο της ευθύνης του.
Γιατί περιμένεις, έτσι στα καλά καθούμενα, ο πολίτης να αναλάβει μόνος του το μερίδιο ευθύνης. Πού το έχεις δει να γίνεται;
Γιατί αρνείσαι ότι αυτό που βλέπεις στα άλλα κράτη ως συμπεριφορά του πολίτη που αναλαμβάνει το μερίδιο ευθύνης του, δεν είναι τίποτα άλλο από μια καλοδιοικούμενη και ευνομούμενη πολιτεία.
Το πώς συμπεριφέρεται κάποιος είναι προϊόν της ανοχής της κοινωνίας γύρω του. Αν σε κάποιον του επιβάλλουν να συμπεριφέρεται με τον α' ή β' τρόπο, αυτός με το πέρασμα του χρόνου θα συνηθίσει να συμπεριφέρεται με τον α' ή β' τρόπο.
Είναι αυτό που λέει ο Αριστοτέλης: έξις, δευτέρα φύσις.
Αυτό έγινε σ' όλα τα πολιτισμένα κράτη. Δεν είναι μόνο προϊόν παιδείας, αλλά κατεξοχήν προϊόν της καλοδιοικούμενης πολιτείας.
Γιατί ο Έλληνας οδηγός σταθμεύει πάνω στην ράμπα των ΑΜΕΑ;
1. Γιατί δεν ξέρει τι σημαίνει ράμπα ΑΜΕΑ.
2. Γιατί κανείς δεν τον έχει ενημερώσει.
3. Γιατί δε βρίσκει πού αλλού να σταθμεύσει.
4. Γιατί ποτέ δεν έχει πληρώσει επειδή στάθμευσε πάνω στη ράμπα.
Λες και δε ζεις σ' αυτήν την πόλη, σ' αυτή τη χώρα.
Όταν για ένα ολόκληρο χρόνο μπορείς και διπλοπαρκάρεις άνετα σε οποιοδήποτε δρόμο της Θεσσαλονίκης, περιμένεις από τους πολίτες να σκεφτούν μόνοι τους και να αναλάβουν τις ευθύνες τους;
Νομίζεις ότι ένας Γερμανός, Ισπανός, Αυστριακός που έρχεται στην Ελλάδα, μετά από ένα δυο χρόνια διατηρεί τις συνήθειες της πατρίδας του ή "εξελληνίζεται";
Ευθύμη, ας είμαστε ρεαλιστές και, κυρίως, ας ερμηνεύουμε τη συμπεριφορά των "πολιτισμένων" όχι ως αποτέλεσμα παιδείας, αλλά ως αποτέλεσμα αναγκασμού.
Οι "πολιτισμένοι" Γερμανοί του Γ' Ράιχ ήταν αυτοί που έκαναν τα φρικτότερα εγκλήματα στην ιστορία των πολέμων. Μπροστά τους ο Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος κι ο Αττίλας ήταν αθώα αγοράκια.
Οι "πολιτισμένοι" Αυστριακοί, ήταν που ακολουθούσαν τους Γερμανούς.
Γιατί εγκλημάτισαν; Γιατί τους επιτράπηκε να εγκληματίσουν. Γιατί το καθεστώς τους τους οδήγησε σε εγκληματική συμπεριφορά.
Το λέω για άλλη μια φορά, με τη βοήθεια της παροιμίας: "Το ψάρι βρομάει από το κεφάλι"
Ἐπελάθου, ἦν δ’ ἐγώ, πάλιν, ὦ φίλε, ὅτι νόμῳ οὐ τοῦτο μέλει, ὅπως ἕν τι γένος ἐν πόλει διαφερόντως εὖ πράξει, ἀλλ’ ἐν ὅλῃ τῇ πόλει τοῦτο μηχανᾶται ἐγγενέσθαι, συναρμόττων τοὺς πολίτας πειθοῖ τε καὶ ἀνάγκῃ, ποιῶν μεταδιδόναι [520a] ἀλλήλοις τῆς ὠφελίας ἣν ἂν ἕκαστοι τὸ κοινὸν δυνατοὶ ὦσιν ὠφελεῖν καὶ αὐτὸς ἐμποιῶν τοιούτους ἄνδρας ἐν τῇ πόλει, οὐχ ἵνα ἀφιῇ τρέπεσθαι ὅπῃ ἕκαστος βούλεται, ἀλλ’ ἵνα καταχρῆται αὐτὸς αὐτοῖς ἐπὶ τὸν σύνδεσμον τῆς πόλεως.
Ξέχασες πάλι, είπα εγώ, φίλε μου, ότι το νόμο δεν τον ενδιαφέρει πώς μια ορισμένη τάξη στην πόλη θα γίνει ιδιαίτερα ευτυχισμένη, αλλά αναζητεί τρόπους ώστε η ευτυχία αυτή να πραγματοποιηθεί για όλη την πόλη συνενώνοντας αρμονικά τους πολίτες με την πειθώ αλλά και τον εξαναγκασμό, κάνοντάς τους να δίνουν ο ένας στον άλλο την ωφέλεια που μπορεί καθένας από αυτούς να προσφέρει στο σύνολο και πλάθοντας ο ίδιος ο νόμος τέτοιους άνδρες στην πόλη όχι για να τους αφήνει έπειτα να τραβούν κατά 'κει που αρέσει στον καθένα αλλά για να τους χρησιμοποιεί ο ίδιος για την ενίσχυση της ενότητας της πόλης.
Αυτά λέει ο Πλάτωνας στην Πολιτεία.
Μήπως σε πείσω με τα δικά σου όπλα.
Η έννοια της ατομικής ευθύνης απασχόλησε τους φιλοσόφους και σε πολλές περιπτώσεις αποτέλεσε το βούτυρο στο ψωμί στα αντιδραστικά, αντιδημοκρατικά και ταξικά καθεστώτα.
Ο φιλελευθερισμός αποτελεί την μετουσίωση της ατομικής ευθύνης σε οικονομικό, εκπαιδευτικό κ.λπ. επίπεδο. Ό,τι δε θέλει το φιλελεύθερο κράτος να πραγματώσει το παραπέμπει στην ατομική ευθύνη. Είναι αυτό που λένε «λιγότερο κράτος».
Οι κοινωνίες, που προσπάθησαν να βάλουν φρένο στην αυθαιρεσία, ζήτησαν και καθιέρωσαν Σύνταγμα. Ανέθεσαν την εξουσία τους στο κράτος, καθιερώνοντας κανόνες συμπεριφοράς (συλλογική ευθύνη, νόμους) και επιβάλλοντας ποινές στους παραβάτες του νόμου. Ο νόμος είναι προϊόν συλλογικής ευθύνης και αποτελεί κανόνα συμπεριφοράς. Για να αποκτήσει ο νόμος υποχρεωτικό χαρακτήρα, γιατί μόνο έτσι έχει νόημα, συνοδεύτηκε από την ποινή. Είναι προφανές ότι η μη τήρηση του νόμου ακολουθείται από την ποινή. Αν η μη τήρηση του νόμου δεν ποινικοποιείται, ο νόμος καθίσταται ανενεργός, άρα παύει να αποτελεί κανόνα συμπεριφοράς.
Όλα αυτά δεν είναι αυτονόητα;
Αν ναι, τότε, γιατί δε δέχεσαι ότι η ατομική ευθύνη παύει να υπάρχει, όταν δεν υπάρχει η συλλογική ευθύνη.
Μου έκανε, ειλικρινά, μεγάλη εντύπωση η ανάγνωση της άποψής σας, κ. Παπαθανασίου! Και μάλιστα το παράδειγμα του καθηγητή μέσα στην τάξη! Από προσωπική εμπειρία πιστεύω ότι υπάρχουν και άτομα που μπορούν να διαμορφώνουν τις συνθήκες στην τάξη, οι οποίες ποικίλουν συχνά από μάθημα σε μάθημα του ίδιου καθηγητή. Ακόμα, σας θυμάμαι να μας λέτε συχνά πυκνά: "Καλά θέλετε να έχετε πάντα έναν καθηγητή πάνω απ' το κεφάλι σας! Γιατί δε σοβαρεύεστέ;", προτρέποντάς μας να αναλογιστούμε την ατομική μας ευθύνη και να μην απαιτούμε καθοδήγηση και περιορισμούς από σας. Επιπλέον, αναφέρεστε στην πολιτεία ως κάτι ανεξάρτητο από τους πολίτες. Η πολιτεία, λοιπόν, δεν θα αναβαθμιζόταν εαν κάθε ένας που την αποτελούσε αναλογιζόταν την ατομική του ευθύνη;
Κατερίνα Μ.
Αυτός πιστεύω πως είναι ο ρόλος του καθηγητή στην τάξη, να διαμορφώσει, δηλαδή, πολίτες με ατομική ευθύνη, ώστε όχι μόνο να ενεργούν "δίκαια", αλλά και να προστατεύουν το "δίκαιο".
Βέβαια, μια τέτοια άποψη προϋποθέτει ότι η Πολιτεία λειτουργεί σωστά, είναι ευνομούμενη ή όταν η Πολιτεία δε λειτουργεί σωστά, να μπορεί τουλάχιστον ο πολίτης να έχει τη γνώση, για να αντιστέκεται ενάντια στην αυθαιρεσία της Πολιτείας.
Ένας δάσκαλος διαμορφώνει ατομικές ευθύνες κι έστω ότι μπορεί να διαμορφώσει όλους τους μαθητές του· φυσικά, κάτι τέτοιο είναι σπάνιο και ίσως να μην είναι και επιθυμητό. (Εννοώ ότι υπάρχουν περιπτώσεις και συμπεριφορές που ο δάσκαλος δε λειτουργεί υποδειγματικά, άρα καλά κάνει και δε διαμορφώνει.)
Η Πολιτεία, αντίθετα, διαμορφώνει την ευθύνη των πολιτών.
Η ατομική ευθύνη αφορά έναν πολίτη. Η ευθύνη που διαμορφώνει η Πολιτεία αφορά το σύνολο των πολιτών.
Γι' αυτόν το λόγο πιστεύω ότι είναι πολύ σημαντικότερη η στάση της πολιτείας.
Μπορεί να θέλουμε οι πολίτες να γίνουν ώριμοι, ξέρουμε όμως καλά ότι κάτι τέτοιο ανήκει στο χώρο της ουτοπίας. Γιατί; Διότι πρέπει να εκπαιδευτούν, για να αλλάξουν συμπεριφορά. Αλλιώς δε γίνεται. Την εκπαίδευση αυτή, για να είναι γρήγορη, μαζική και αποτελεσματική μπορεί να τη φέρει σε πέρας μόνο η ίδια η Πολιτεία, με τη στάστη της και με τη σωστή λειτουργία της (νομοθετική, εκτελεστική, δικαστική).
Ας τα πούμε με ένα παράδειγμα.
Κάποτε καθιερώθηκε η ζώνη ασφαλείας στα αυτοκίνητα.
Το χρέος της Πολιτείας ήταν να ενημερώσει πρώτα σε βάθος χρόνου και με διάρκεια τους πολίτες για την αναγκαιτότητα της ζώνης.
Κατόπιν έπρεπε η νομοθετική εξουσία να θεσπίσει νόμους η εκτελεστική να εφαρμόσει τους νόμους (σύλληψη των παρανομούντων) και η δικαστική να επιβάλει ποινές.
Στην Ελλάδα δεν έγινε τίποτα από τα παραπάνω.
Ποτέ οι πολίτες δεν ενημερώθηκαν από την πολιτεία.
Η εκτελεστική (τροχονόμοι) δεν ελέγχει για την τήρηση του νόμου ή ακόμη επιτρέπει στους άρχοντες της πολιτείας να παρανομούν. (Είδες κανέναν πολιτικό να κάθεται στο αυτοκίνητό του και να φοράει ζώνη; Ή μήπως άκουσες ότι συνέλαβαν τον τάδε πολιτικό επειδή δε φορούσε ζώνη;)
Η δικαστική πολλές φορές απαλλάσσει τον ένοχο, ειδικά αν είναι κάποιος γνωστός και διάσημος.
Η πλειοψηφία των πολιτών παρανομεί κάθε μέρα.
Ποιος λοιπόν φταίει;
Οι πολίτες ή η Πολιτεία;
Για τους πολίτες μπορώ να βρω δικαιολογίες. Μπορώ να πω ότι δεν ξέρουν για την αναγκαιότητα της ζώνης, γιατί δεν ενημερώθηκαν, γιατί δεν πλήρωσαν κανένα πρόστιμο.
Για την Πολιτεία δεν υπάρχουν δικαιολογίες.
Κάποιοι πολίτες, βέβαια, φορούν τη ζώνη τους. Γιατί;
Είτε γιατί αυτοενημερώθηκαν είτε γιατί πλήρωσαν το πρόστιμο.
Δε θα ήταν όμως πολύ απλό αν η Πολιτεία λειτουργούσε όπως έπρεπε.
Έτσι λειτουργούν οι "πολιτισμένες" πολιτείες.
Σπάνια θα βρεις Έλληνα στη Γερμανία ή στην Αυστραλία να μη φοράει ζώνη. Γιατί;
Γιατί όταν έρχονται στην Ελλάδα οι περισσότεροι δεν τη χρησιμοποιούν;
Νομίζω πως έγινα σαφής.
Δεν αδιαφορώ και δεν υποβιβάζω την ατομική ευθύνη· απλώς, δίνω περισσότερο βάρος στην ευθύνη της Πολιτείας.
Στην Κατερίνα,
με αγάπη
Φυσικά και έγινες σαφής μετά από αρκετή ομολογουμένως προσπάθεια. Δεν διαφωνήσαμε νομίζω εξ' αρχής. Ασφαλώς και η πολιτεία διαθέτει το μεγαλύτερο και σημαντικότερο μερίδιο ευθύνης. Αυτόείναιδεδομένο.
Δεδομένη δεν είναι η αφασία και η αναισθησία, η ανοησία και η ακρισία, η αγένεια και η αναισχυντία, η αβελτηρία και η αδιαφορία...
...
Αυτά δεν είναι δεδομένα. Είναι ζητούμενα προς ανατροπή και αυτό φυσικά δεν γίνεται με ευχολόγια και
θεωρητικές μόνο συζητήσεις για τις ευθύνες όλων των άλλων,εξαιρουμένου του υπερτροφικού εγώ μας. Η άποψή σου πως η επίκληση της ατομικής ευθύνης συνδέεται με το λιγότερο κράτος δεν στηρίζεται σε καμμιά πραγματικότητα ευνομούμενης πολιτείας.
Απεναντίας πολίτες με αυξημένο το αίσθημα της ευθύνης του συνόλου στο οποίο ανήκουν ως άτομα συμμετέχουν δρώντας και βελτιώνοντας όσο μπορούν την ζωή τους.
"Αναστάσεως ημέρα, λαμπρυνθώμεν λαοί..."
Επιτέλους, βρήκαμε τον κοινό τόπο.
Να θέσω το δίλημμα καθαρά και ξάστερα κι ας είναι η απάντηση καθαρή και ξάστερη με ένα ΝΑΙ ή μ' ένα ΟΧΙ:
α) Η Πολιτεία καθορίζει τη συμπεριφορά των πολιτών
ή
β) οι πολίτες καθορίζουν τη συμπεριφορά των πολιτικών;
Να τη διατυπώσω κι αλλιώς την ερώτηση:
α) Έχουμε τέτοιους πολιτικούς αρχηγούς γιατί τέτοιοι μας αξίζουν
ή
β) τέτοιοι γινήκαμε επειδή έχουμε τέτοιους πολιτικούς;
Δηλώστε ως απάντηση ή το (α) ή το (β).
Παρακαλώ μην μπείτε στον πειρασμό να αναπτύξετε την επιχειρηματολογία σας. Έστω ότι απαντάτε σε μία δημοσκόπηση.
Ευχαριστώ για τη φιλοξενία
Δημοσίευση σχολίου